یادداشت/حیات انسان و تالاب ها درهم آمیخته است

  تالاب که در زبان انگلیسی wetland خوانده می شود، نام عمومی مکان هایی است که آب عامل اصلی تشکیل دهنده محیط زیست آن باشد.

تالابها بعنوان اکوتون تلقی می شوند.اکوتون ها مناطق گذرگاهی بین دو یا چند جامعه متمایز یا محیط زیست آبی و خشکی به شمارمی آیند که غرقابی شدن خاک باعث بوجود آمدن پوشش گیاهی ویژه ای می شود.

بر خلاف رشد و آگاهی مردم وکشورها نسبت به اهمیت محیط های طبیعی به ویژه تالابها هنوز درک واقعی از اهمیت، کارکرد و اهمیت این زیستگاههای حیاتی و متنوع بسیار پایین است. تالابها را می توان شاهکارخلقت به شمارآورد.

به جرأت می توان گفت درمجموعه چهره های محیط طبیعی زمین کمتر زیستگاهی می توان تا بدین پایه با اهمیت پیدا کرد که تا بدین حد در مورد آنها غفلت شده باشد. در واقع می توان تالابها را از جمله نظام های حیات بخشی به حساب آورد که مطلقا جایگزین ندارند.

درون تالاب ها بی شمار حیات و زندگی دیده می شود. این تالاب ها هستند که از انبوه گونه های پرندگان، پستانداران، خزندگان، دوزیستان، ماهیان و بی مهرگان حمایت می کنند. به طور مثال، از بین ۲۰ هزار گونه مختلف ماهی که در سطح جهان یافت شده اند، بیش از ۴۰ % آن ها در آب های شیرین (تالاب های طبیعی) زندگی می کنند. تالاب های طبیعی را به عنوان ذخیره گاه های بسیار مهمی از مواد ژنتیکی (وراثتی) گیاهی نیز محسوب می کنند.

متاسفانه چند سالی می‌شود که چپ و راست، از هر طرف می‎شنویم که تالابی در نقطه‌ای از کشور خشک شده یا نفس‌های آخرش را می‎کشد؛ در حالی که عمر بیشتر تالاب‌ها در کشورمان به چندهزار سال می‌رسد و در تمام این سال‌ها کمتر پیش آمده تالابی خشک شود و تنوع زیستی‌اش نابود شود. از آن طرف هم علاوه بر تغییرات آب و هوایی و گرم شدن هوا، گرد و غبارهای محلی را می‎بینیم که جدای از مشکل ریزگرد کشورهای همسایه، حالا در بیشتر شهرها، نفس‎مان را بریده است؛ نمونه‌اش را می‎توان در افزایش شاخص‌های آلودگی‎ هوا و توفان‌های گرد و غبار که گاه و بی‎گاه مهمان شهرهایمان می‌شود، ببینیم. با این شرایط می‌شود حدس زد که خشک شدن تالاب‌ها، به عنوان محیطی غنی از تنوع گیاهی و جانوری، چطور می‌تواند چرخه طبیعت را برهم زده و آسیب‌های جبران ناپذیری به ما بزند.

نماینده مقیم سازمان ملل متحد در ایران اعتقاد دارد که در یک قرن گذشته دو سوم تالاب‎های دنیا از بین رفته‌اند و اکنون فقط 33 درصد از کل تالاب‌های 100 سال گذشته باقی مانده است. ایران، بنیان‎گذار اولین و مهم‌ترین کنوانسیون حفاظت از تالاب‌ها در جهان یعنی «کنوانسیون رامسر» بوده است؛ معاهده‌‎ای بین‌المللی که در ۱۹۷۱ امضا شده‌است و به منظور حفظ و نگهداری تالاب‌هاست؛ در این کنوانسیون، فهرستی از تالاب‌های مهم جهان تهیه شده که به «فهرست رامسر» شهرت دارد. بیش از ٢٨٠ تالاب در ایران شناخته شده که از این تعداد ٩٤ تالاب جزو تالاب‎های مهم کشور است و ٢٤ تالاب در کنوانسیون رامسر به ثبت رسیده‎است.

کوهستان و نقش آن در تامین آب

در این میان کوه ها با اینکه تنها 1/5 درصد سطح خشکی های زمین را پوشانیده اند، بیش از نیمی از آب شیرین ساکنان کره خاکی را تامین می کنند و نقش بسیار بالایی در ایجاد تالاب های طبیعی و تغذیه آن دارند.با این وجود حفاظت زیست محیطی مناسبی در مورد انها انجام نشده است. اگر این روند ادامه یابد منابع آب سطحی و زیر زمینی درجهان و بخصوص مناطق خشک و نیمه خشک مانند ایران، با خطر جدی مواجه خواهند شد.

سخن پایانی :

با توجه به اهمیت حفظ تالاب ها و بحران ها بوجود آمده شعار جهانی امسال ” حیات انسان و تالاب ها در هم آمیخته است ” نام گذاری شده،از این رو با یک نگاه کلی به نوع و حجم فعالیت های کوه نوردی میتوان متصور شد که در دراز مدت و با عدم دقت و برنامه ریزی نا مناسب ، دست اندازی بیش از حد به کوهستان ها و زیستگاه های بکر با مخاطرات زیادی از جمله تغییر مسیر آب های جاری شده از کوه ها بر اثر ایجاد پاکوب های متعدد مواجه خواهیم شد . باید به این نکته توجه داشت که روستاها نزدیک ترین جوامع محلی به کوه ها و تالاب ها هستن و هرگونه آسیب به منابع طبیعی یاد شده سبب ایجاد مشکلات زنجیره ایی خواهد شد که بخشی از طبعات آن را امروز هم شاهد هستیم .

رفتار مسئولانه انسان ها در قبال فعالیت های خود باعث دوام زیست بشر ، بهره برداری پایدار و حفظ محیط زیست برای آیندگان خواهد شد .

تهیه شده در : کمیته حفظ محیط زیست کوهستان هیئت کوه نوردی و صعودهای ورزشی آذربایجان شرقی